ÇAĞLAYANCERİT CEVİZCİLİĞİNİN (GOZ) ÖNEMİ
Kahramanmaraş ili dünya üzerindeki konumu bakımından 27C 11'- 38C 36' kuzey enlemleri ile, 36C, 15'- 37C 42' boylamları arasında yer almaktadır. K.Maraş, Akdeniz Bölgesinin doğusunda yer alarak Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu'nun kesiştiği yerde ve Akdeniz ile karasal iklim arasında geçit konumunda bulunmaktadır. Bölge iklim yapısı ve verimli toprakları nedeniyle özellikle ılıman iklim meyve türleri olmak üzere bir çok meyve türünün yetiştiriciliği açısından oldukça önemli bir konuma sahiptir.
Anadolu birçok meyve türünde olduğu gibi cevizin de anavatan bölgeleri arasında yer almaktadır. Türkiye, 4.5 milyon civarında bir ceviz ağacı varlığına sahip olup ceviz üretimi bakımından 115.000 ton ile Çin ve ABD'den sonra dünyada 3. Sırada yer almaktadır.
Ceviz, ekstrem iklim özelliklerine sahip yerlerin dışında ülkemizin hemen her yerinde yetişebilmektedir. K.Maraş her geçen gün daha da artan ağaç sayısı (186.675 adet) ile Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde ilk sırada yer alırken, üretim yönünden 3. sırada yer almaktadır. . K.Maraş'ın sahip olduğu toplam tarım alanı içerisinde meyveciliğin oranı ancak %10 dolayındadır. Bu meyvecilik potansiyeli içerisinde ceviz yetiştiriciliği açısından K.Maraş cevizciliğinin Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde ilk sıralarda yer alması bölgede cevize verilen önemin bir göstergesidir. Kahramanmaraş'ta da kendine uygun yetişme şartları bulmuş olan ceviz; meyvesinden kerestesine, yaprağından kabuğuna kadar bölge halkının ekonomik hayatında önemli bir yere sahip olmuştur.
K.Maraş'ın sahip olduğu toplam tarım alanı içerisinde meyveciliğin oranı ancak % 10 dolayındadır. Bu meyvecilik potansiyeli içerisinde ceviz yetiştiriciliği açısından K.Maraş cevizciliğinin Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde ilk sıralarda yer alması bölgede cevize verilen önemin bir göstergesidir.
Cevizin çok önemli seviyelerde yetiştirilip önem verildiği K.Maraş bölgesi içersinde ceviz yoğunluğu bakımından Çağlayancerit çok önemli bir yer almaktadır. İlçe sahip olduğu ceviz potansiyeli ile adeta K.Maraş ın bir ceviz bahçesi konumundadır. Bu özelliği ilede Çağlayancerit halkının ekonomik hayatında Ceviz çok ama çok önemli bir konuma sahiptir. Bu yüzden ilçede ceviz ağaçları birer dumansız baca olarak kabul edilir öylecede kıymet verilir.
Çağlayancerit ilçesi coğrafik olarak sahip olduğu konum itibariyle ceviz bölgesidir. Adeta ilçe cevizi için yaratılmış tüm şartlara sahiptir denilebilir. Bu da ilçe cevizlerinin kalite verim bakımından üstün özelliklere sahip olmasına neden olmuştur.
Çağlayancerit ilçesi gürül gürül akan soğuk su kaynakları ile bu su havzaları arasında yer alan ceviz ağaçları ile su ve cevizin yeşilinin birleştiği bir cennet görünümündedir.
Çağlayancerit ilçesi sahip olduğu bu ceviz varlığı ile ilçe bazında Türkiye içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. İlçede tohumdan yetişmiş ağaç sayının çok fazla olması bölgenin adeta bir ceviz ıslah merkezi olmasına neden olmuştur. Bu durumda ilçe cevizliğinin önemini dahada artırmış ve araştırıcıları dikkatini çekmiştir.
Tohumdan yetişmiş ağaç sayısının çok fazla olmasından dolayı burada ilk etapta K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi tarafından seleksiyon çalışmaları başlamış ve yaklaşık 10 yıllık bir çalışma yapılarak ilçe cevizleri tek tek incelenerek çok önemli özelliklere sahip ceviz tipleri elde edilmiştir.
Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de cevizde çeşit seçimine yönelik olarak yürütülen ilk araştırmalar seleksiyon ıslahı çalışmalarıdır. Bugüne kadar dünyada en çok yetiştirilen Franquette, Parisienne, Corne, Marbot, Sorrento, Sibişel ve Payne gibi standart çeşitler seleksiyon çalışmaları sonucu elde edilmişlerdir
K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dr. Mehmet SÜTYEMEZ tarafından K.Maraş bölgesinde 1994 yılından bu yana yürütülen seleksiyon ıslahı çalışmasında bölge cevizlerinin hemen hemen tamamı incelenmiş ve dünya standartları dikkate alınarak çağlayancerit bölgesinde önemli özelliklere sahip çok sayıda ceviz tipi üzerinde çalışılmaya değer bulunmuştur. Bölgeden selekte edilen ve ilk 20 içerisinde yer alan ceviz tiplerinin kalite ve verim (örneğin bir salkım şeklinde meyve tutan) bakımından dünyada standart olarak yetiştiriciliği yapılan birçok ceviz çeşidinden çok daha üstün özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen ceviz tiplerinden 18 tanesinin 20 gramın üzerinde olması oldukça önemlidir.
Örneğin kabuklu meyve ağırlığı açısından; Tip NO 186 ceviz tipi 26 g ile meyve ağırlığı ile bugüne kadar Dünyada ve Türkiye'de yetiştiriciliği yapılan tüm standart ceviz çeşitlerinden daha büyük ağırlığa sahip olduğu bulunmuştur (Yani Tip No 186 ceviz tipi şuanda Dünyanın en iri cevizi durumundadır). Dünyada standart olarak yetiştiriciliği yapılan en ağır yabancı ceviz çeşitlerinden Plovdivski (17.20g) ile kıyaslama yapıldığında seleksiyon ıslahı ile selekte ettiğimiz tiplerin çok daha ağır olduğunu görmekteyiz. Oysa ki ağırlık bakımından Türkiye'de bugüne kadar en ağır ceviz olarak ortalama 24.00 g ağırlığı ile Kaplan 86 ceviz çeşidi bilinmekteydi. Yine K.Maraş'da selekte edilen bu tiplerin Türkiye'de standart olarak yetiştiriciliği yapılan, Yalova 1,2,3, Bilecik, Şebin gibi önemli ceviz çeşitlerinden ortalama 12 g daha ağır olduğu belirlenmiştir.
Araştırmada selekte edilen Tip No 186'da iç ağırlığı (12.94 g) bakımından bugüne kadar yurt içinde ve yurt dışında belirlenen çoğu ceviz çeşitlerinden daha yüksek değere sahiptir
K.Maraş'da selekte edilmiş olan ceviz tiplerinin iç randımanı açısından da oldukça önemli bir yere sahip oldukları görülmektedir. Örneğin iç oranı Tip no 700(Maraş 12)' de %67.00 iken, bilinen yerli çeşitlerinden 60 Türde %63.30 ve yabancı çeşitlerden en yüksek iç oranına sahip Champion'da % 58.00 dir.
Yine meyve tutumu bakımundan Tip No 700 (Maraş 12) ceviz tipi bir salkımda 26- 30 adet meyve tutumu ile verimlilik bakımından oldukça büyük bir öneme sahiptir
Uzun yıllar süren yoğun çalışmalar sonunda, herbiri bir standart çeşit olabilecek özelliklere sahip 171 ceviz tipinin selekte edilmesi, Kahramanmaraş ve il içerisinde Çağlayancerit gibi bir ilçemizin ceviz potansiyelini ortaya koyması bakımından oldukça büyük önem taşımaktadır. Bölgeden selekte edilen 186 (S-1), 249 (Maraş 19), 432 (S-2), 94 (KSÜ 14), 310 (Maraş 19), 491/1 (Maraş 21), 700 (Maraş 12), 908 (Maraş 1), 914 (Maraş 2), 919 (Maraş 3), 926 (Maraş 4) ve 933 (Maraş 5), 500 (KSÜ 5) ve158 (KSÜ 55) no^'lu ceviz tiplerinin kalite ve verim bakımından yerli ve yabancı birçok standart ceviz çeşidi ve tipinden çok daha üstün özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir.
Selekte edilen 171 tip arasından seçilen ve ilk 20 tip üzerinde yapılan döllenme biyolojisii çalışmaları sonucunda üzerinde çalışılan tiplerin çiçek tozu canlılık, çimlenme ile çiçek tozu üretim düzeyleri ve morfolojik homojenlik yönünden oldukça olumlu özelliklere sahip oldukları ve döllenme biyolojisi bakımından da bir problemin olmayacağıda belirlenmiştir.
Bu araştırmada bitkisel özellikleri incelenerek ümitvar olarak seçilen verimli ve kaliteli tiplerin soğuklardan da pek etkilenmemeleri nedeniyle Türkiye'nin hemen her yerinde bahçe tesisinde rahatlıkla kullanılabilecekleri düşünülmektedir. Bunun kesin olarak ortaya konulabilmesi amacıyla seçilen tiplerin en önemlilerinin hızla aşılanıp çoğaltılarak kontrollü ortamlarda yetiştirilmesi ve adaptasyon denemelerinin yapılmakta, çeşit standartizasyonu yönündeki çalışmalar devam etmektedir.
Nitekim bu konuda ilk etapta 186 (Sütyemez 1), 249 (Maraş 19), 432 (Sütyemez 2), 94 (KSÜ 14), 310 (Maraş 18), 491/1 (Maraş 21), 700 (Maraş 12), 908 (Maraş 1), 914 (Maraş 2), 919 (Maraş 3), 926 (Maraş 4) ve 933 (Maraş 5), 500 (KSÜ 5) ve158 (KSÜ 55) no'lu ceviz tipleri olmak üzere aşılama, çoğaltma ve değişik yerlerde adaptasyon deneme çalışmalarına başlanılmış ve olumlu sonuçlar alınmaya başlanmıştır.
Eylül 2000 Fransa'da, Kasım 2004 İtalya'da yapılan Uluslararası 4. ve 5. Ceviz simpozyumlarında K.Maraş (Özellikle Ç.Cerit) cevizleri hakkında bilgi verilmiştir. Bu simpozyumlarda Dünyanın çok değişik ülkelerinden gelen bilim adamalarına K.Maraş'da selekte edilen cevizler hakkında bilgiler sunulmuştur. Özellikle şu anda dünyada en iri olarak selekte edilen ceviz ve bir salkımda 26 adet meyve tutan ceviz tiplerimiz çok büyük ilgi gömüş ve çalışmalarımız simpozyuma katılanlar tarafından takdirle karşılanmıştır. Bu da K.Maraş da yetişen cevizlerinin ve K.Maraş'ın cevizcilik bakımından ne kadar büyük öneme sahip olduğunun küçük bir göstergesi olsa gerektir. Ayrıca bu simpozyum sayesinde K.Maraş cevizlerini Dünyaya tanıtma imkanı sağlanmıştır.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesine bağlı Gafarlı mevkiinde SEKAMER'de (Sert Kabuklu Meyveler Araştrma ve Uygulama Merkezi) meyvecilik çalışmaları modern tekniklerle yürütülmektedir. Bu merkezde bir çok yerli ve yabancı çeşitten meydana gelen ve damla sulama sistemiyle sulanan modern ceviz bahçeleri kurulmuştur. Bu sayede birçok yerli ve yabancı ceviz çeşitlerinin K.Maraş bölgesindeki performansları belirlenmektedir. Ayrıca SEKAMER'de K.Maraş bölgesinden selekte edilen yaklaşık 20 ceviz tipinin SELEKSİYON aşamasına ait çalışmalar devam etmektedir. Çok sayıda ceviz çeşidiyle kurulan bahçelerinden dikim yılından itibaren meyve alınmaya başlanmıştır.
Bölgemiz ve ülkemiz için çok önemli ve vazgeçilmez meyve türlerinden birisi de hiç şüphesiz ceviz meyve türüdür. Dr. Mehmet SÜTYEMEZ tarafından K.Maraş bölgesinde selekte edilen meyve kalitesi ve verimi yüksek olan bazı ceviz tiplerinin üretim aşamasına gelinmiştir. Dünyada yetişen bir çok ceviz çeşidinden daha kaliteli ve verimli olduğunu belirlediğimiz bu ceviz çeşitleri hakkında bilgi edinmek isteyenlerin KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümün'e başvurmaları yeterli olacaktır. |
